પ્રધાનમંત્રી કૃષિ સિંચાઈ યોજના (PMKSY) 2025

પ્રધાનમંત્રી કૃષિ સિંચાઈ યોજના:-ગુજરાતના ખેડૂતો! જ્યારે ખેતીની વાત આવે છે, ત્યારે સિંચાઈ એ જીવનરેખા સમાન છે. પરંતુ, અનિયમિત વરસાદ અને પાણીની ટૂંકાગાળો આપણા પાકને ગંભીર નુકસાન પહોંચાડે છે. આવી સ્થિતિમાં, PMKSY એક વરદાન સમાન છે. આ યોજના ખેડૂતોને સિંચાઈ સુવિધાઓ સુધારવા, પાણીની બચત કરવા અને ઉત્પાદન વધારવામાં મદદ કરે છે.

પ્રધાનમંત્રી કૃષિ સિંચાઈ યોજના (PMKSY) શું છે?

2015માં શરૂ કરવામાં આવેલી આ યોજનાનો મુખ્ય ધ્યેય છે “હર ખેત કો પાણી” (દરેક ખેતરને પાણી). કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા ચલાવવામાં આવતી આ યોજના દેશભરમાં સિંચાઈ કવરેજ વધારવા, પાણીની કાર્યક્ષમતા સુધારવા અને ટકાઉ સિંચાઈ પદ્ધતિઓને પ્રોત્સાહન આપે છે. ગુજરાતમાં, આ યોજના ખાસ કરીને શુષ્ક પ્રદેશો જેવા કે કચ્છ અને સૌરાષ્ટ્રમાં ખેડૂતોને લાભ આપે છે.

• સિંચાઈ સુવિધાઓનું વિસ્તરણ:
  નદી જોડાણ પ્રોજેક્ટ્સ, ડ્રિપ/સ્પ્રિંકલર સિસ્ટમ જેવી ટેક્નોલોજી દ્વારા પાણીની કાર્યક્ષમતા વધારવી.
• જલ સંચયન પર ભાર:
  ખેતરોમાં વરસાદનું પાણી સંગ્રહ (રેનવોટર હાર્વેસ્ટિંગ) અને ચેક ડેમ્સ બનાવવા માટે સબસિડી.
• ખેડૂતોને જાગૃતિ અને તાલીમ:
  કૃષિ મંત્રાલય દ્વારા આયોજિત વર્કશોપ્સ દ્વારા સ્માર્ટ સિંચાઈ પદ્ધતિઓ શીખવવી.

• પર ડ્રોપ મોર ક્રોપ: આ ઘટક હેઠળ, સૂક્ષ્મ સિંચાઈ પદ્ધતિઓ દ્વારા પાણીનો કાર્યક્ષમ ઉપયોગ કરવામાં આવે છે, જેનાથી ઓછા પાણીમાં વધુ ઉત્પાદન શક્ય બને છે。
• હર ખેત કો પાની: નિશ્ચિત સિંચાઈ હેઠળ કૃષિયોગ્ય વિસ્તારના વિસ્તરણ અને ખેતરમાં ભૌતિક પહોંચ વધારવા માટેનો છે。

PMKSY અંતર્ગત સહાય

અંદાજિત

ખેડૂતોની શ્રેણી	સહાયની ટકાવારી	મહત્તમ સહાય પ્રતિ હેક્ટર (રૂ. માં)
સામાન્ય શ્રેણી	55%	55,000
અનુસૂચિત જાતિ/જનજાતિ, નાના અને સીમાંત ખેડૂતો	75%	75,000

યોજના ઘટક	સહાય	લાભાર્થી
ડ્રિપ સિંચાઈ	55% સબસિડી (SC/ST: 60%)	2 હેક્ટર સુધીના ખેડૂતો
પરંપરાગત સિંચાઈ	30-50% સબસિડી	સમગ્ર ભારતના ખેડૂતો

---

મારો અનુભવ: PMKSY કેવી રીતે મારી ખેતી બદલી

2019 માં, મેં (સુરેન્દ્રનગર જિલ્લાનો ખેડૂત) ડ્રિપ સિંચાઈ માટે PMKSY અરજી કરી. પ્રક્રિયા અત્યંત સરળ હતી:

1. ગ્રામ સેવક પાસે ફોર્મ ભર્યો.
2. 7 દિવસમાં તકનીકી ટીમે મારા ખેતરની મુલાકાત લીધી.
3. 6 અઠવાડિયામાં 1.2 લાખ રૂપિયાની સબસિડી મારા ખાતામાં જમા થઈ.

પરિણામ:

• પાણીનો ખર્ચ 40% ઘટ્યો.
• ડ્રગ્સ મેલોનની ઉપજ 70% વધી!

PMKSY માટે અરજી કેવી રીતે કરવી?

1. PMKSY ઓનલાઇન પોર્ટલ પર રજિસ્ટ્રેશન કરો.
2. જરૂરી દસ્તાવેજો અપલોડ કરો.
   • અરજદારનું આધાર કાર્ડ
     ઓળખપત્ર
     જમીન પ્રમાણપત્ર (7 12 8અ )
   • જમીનની થાપણ (ખેતરની નકલ)
     બેંક ખાતાની પાસબુક
     પાસપોર્ટ સાઇઝનો ફોટો
     મોબાઇલ નંબર
3. તમારા વિસ્તારમાં ઉપલબ્ધ યોજનાઓ પસંદ કરો.

નજીકની કૃષિ કાર્યાલયમાં સંપર્ક:

• ખેડૂતો તેમના નજીકના તાલુકા અથવા જિલ્લા કૃષિ કાર્યાલયમાં જઈને PMKSY માટે અરજી કરી શકે છે. અહીં, તેમને અરજી ફોર્મ, જરૂરી દસ્તાવેજો અને સહાય મેળવવા માટેની પ્રક્રિયા વિશે માર્ગદર્શન આપવામાં આવશે.

અરજી ફોર્મ PDF

પ્રધાનમંત્રી કૃષિ સિંચાઈ યોજના પસંદગી માપદંડો

• પીવાના પાણીની તીવ્ર ટૂંટ:
  • એવા વિસ્તારો પર ધ્યાન કે જ્યાં પીવાના પાણીનો તીવ્ર અભાવ હોય અથવા લોકો દૂર/અસુરક્ષિત સ્ત્રોતો પર આધારિત હોય.
• ભૂગર્ભ જળનો અતિશય ઉપયોગ:
  • જે વિસ્તારોમાં ભૂગર્ભ જળનો વધુ પડતો દોહન થઈ રહ્યો હોય અને પાણીનું સ્તર ઘટતું હોય, તેમને પ્રાથમિકતા.
• ખરાબ/અવનત જમીનનું પ્રમાણ:
  • જ્યાં બંજર, ખારાશયુક્ત અથવા ધોવાણગ્રસ્ત જમીન વિશાળ ભાગમાં હોય, તેવા વિસ્તારો લક્ષ્યમાં લેવા.
• હાલનાં જળ સંસાધનોની નજીકતા:
  • પહેલાથી વિકસિત જળ સંપત્તિ (ડેમ, નહેરો) નજીકના વિસ્તારોને પ્રાધાન્ય, જેથી સંસાધનોનો સમન્વય શક્ય બને.
• સમુદાય ભાગીદારી અને સુશાસન:
  • ગ્રામવાસીઓનો સ્વૈચ્છિક ફાળો અને સહયોગી સંસ્થાઓની સ્થાપના ફરજિયાત.
  • સંસાધનોની વહેંચણી, ન્યાયી લાભ વિતરણ અને લાંબા સમય સુધી સંપત્તિની જાળવણી માટે વ્યવસ્થા.
• સામાજિક ન્યાયની દૃષ્ટિ:
  • અનુસૂચિત જાતિ/જનજાતિની વધુ વસ્તી ધરાવતા વિસ્તારોને પ્રાથમિકતા, જેથી સમાવેશી વિકાસ સુનિશ્ચિત થાય.
• બિનસિંચિત જમીનની સ્થિતિ:
  • પહેલેથી સિંચાઈ સુવિધા હેઠળના વિસ્તારોને બાદ કરવા, જેથી પાણીની ટૂંટવાળા વિસ્તારો પર ધ્યાન કેન્દ્રિત થાય.
• જમીનની ઉત્પાદક ક્ષમતા:
  • જે વિસ્તારોમાં જમીનની ગુણવત્તા અને ભૂપૃષ્ઠને સુધારી ટકાઉ કૃષિ શક્ય બને તેવા પ્રદેશો પસંદ કરવા.

પ્રધાનમંત્રી કૃષિ સિંચાઈ યોજના પરિયોજના લાભો

• જળ સંપત્તિમાં વૃદ્ધિ:
  • વરસાદના પાણીના સંગ્રહ દ્વારા સપાટીના જળની ઉપલબ્ધતા વધારવી.
  • ભૂગર્ભ જળના સ્તરને પુનઃભરી પર્યાવરણીય સંતુલન પાછું લાવવું.
• કૃષિ સુધારણા:
  • સિંચાઈ યોગ્ય જમીનનો વિસ્તાર વધારી બહુફસલી કૃષિને પ્રોત્સાહન.
  • જમીનની સ્વાસ્થ્ય સુધારણાથી પાક ઉત્પાદકતા અને પ્રતિરોધકતા વધારવી.
• જીવિકા સુધારણા:
  • પશુધન માટે ચારા અને પાણીની સુવિધા વધારી દૂધ ઉત્પાદનમાં વૃદ્ધિ.
  • વર્ષભર સુરક્ષિત પીવાના પાણીની ઉપલબ્ધતા, આરોગ્ય જોખમો ઘટાડવા.
• પર્યાવરણીય ટકાઉપણું:
  • જમીનના ધોવાણ અને ખારાશને નિયંત્રિત કરી જૈવવિવિધતા સંરક્ષણ.

આ સહાયથી, ખેતીમાં પાણીના વ્યાપક અને યોગ્ય ઉપયોગથી ઉત્પાદનક્ષમતા વધારવામાં તેમજ ખેતીને વધુ ટકાઉ બનાવવામાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા નિભાવી શકાય છે.

2025-26નું કેન્દ્રીય બજેટ, જે કેન્દ્રીય નાણાં પ્રધાન નિર્મલા સીતારામણે રજૂ કર્યું, તે કૃષિ ઉત્પાદકતા અને જળસંપત્તિ વ્યવસ્થાપનને વધુ મજબૂત બનાવવાની પર ભાર મૂકે છે. બજેટમાં "પ્રધાનમંત્રી ધન-ધાન્ય કૃષિ યોજના"નો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે, જે દેશના 100 નીચી ઉત્પાદકતાવાળા જિલ્લાઓમાં લગભગ 1.7 કરોડ ખેડૂતોને લાભ આપવાનો હેતુ ધરાવે છે. તે  PMKSY માટેની ફાળવણી અથવા નવી પહેલોની વિશિષ્ટ વિગતો પ્રદાન કરતી નથી.
- ભારત સરકાર

તેમજ, ગુજરાત રાજ્ય બજેટ 2025-26, જે નાણાં પ્રધાન કાનુભાઈ દેસાઈ દ્વારા રજૂ કરવામાં આવ્યું, તે ઢાંસણખાતી અને શહેરી વિકાસ માટે મોટા રોકાણો વિશે માહિતી આપે છે, જેમાં ₹50,000 કરોડનું વિકસિત ગુજરાત ફંડ શામેલ છે. જોકે, બજેટ દસ્તાવેજો અને સત્તાવાર સારાંશમાં PMKSY માટે ખાસ ફાળવણી અથવા નવી યોજનાઓનો ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો નથી.
- મુખ્યમંત્રી કાર્યાલય, ગુજરાત

જો કે, બન્ને બજેટોમાં કૃષિ વિકાસ અને ઢાંચાકીય સુધારા પર ભાર મૂકવામાં આવ્યો છે, પરંતુ PMKSY વિશે સ્પષ્ટ ઉલ્લેખ ઉપલબ્ધ બજેટ દસ્તાવેજો અને સત્તાવાર પ્રકાશનોમાં જોવા મળતો નથી. PMKSY માટે 2025-26 ના નાણાકીય વર્ષમાં ફાળવણી અને પહેલોની વિગતવાર માહિતી મેળવવા માટે સત્તાવાર બજેટ દસ્તાવેજોનો અભ્યાસ કરવો અથવા સંબંધિત કૃષિ વિભાગોનો સંપર્ક કરવો સલાહભર્યું રહેશે.