Summer Crop Tips ઉનાળુ પાક: એ ખેતીનો એક મહત્વપૂર્ણ હિસ્સો છે, જે ખાસ કરીને ગરમી અને ઓછી ભેજવાળી પરિસ્થિતિઓમાં કરવામાં આવે છે. ગુજરાતમાં ખેડૂતો ઉનાળુ પાકોની ખેતી માટે યોગ્ય ટેક્નોલોજી, સિંચાઈ પદ્ધતિઓ અને ખાતર વ્યવસ્થાપન અપનાવવાથી વધુ ઉપજ અને નફો મેળવી શકાય છે.
ઉનાળુ પાકમાં આટલું કરો ( Summer Crops )
1. ઉનાળુ બાજરી (Pearl Millet) ની ખેતી
- વાવેતર સમય: 15 ફેબ્રુઆરી થી 15 માર્ચ
- જમીન: રેતાળ, ગોરાડુ અને મધ્યમ કાળી.
- જાતો: GHB-558, GHB-732, GHB-1129 (ઉચ્ચ ઉપજ અને રોગ પ્રતિરોધક)
- ખાતર: 160 kg નાઇટ્રોજન/હેક્ટર + 60 kg ફોસ્ફરસ. 50% નાઇટ્રોજન વાવેતર સમયે અને 50% 30-35 દિવસે આપો.
- સિંચાઈ: 7-10 દિવસના અંતરે, પાણી ભરાવ ન થાય તેની ખાતરી કરો.
- રોગ-જીવાત નિયંત્રણ: નીમ તેલ અથવા થાયમેથોક્ઝામનો છંટકાવ. ફંગસરોધક બીજ ઉપચાર આવશ્યક.
2. ઉનાળુ મકાઈ (maize) ની ખેતી
- વાવેતર સમય: 1 ફેબ્રુઆરી થી 15 ફેબ્રુઆરી
- જાતો: ગુજરાત મકાઈ-4 (સફેદ), માધુરી (મીઠી મકાઈ), પાયોનિયર હાઇબ્રિડ.
- જમીન તૈયારી: 2-3 ખેડ કરી, જડીયા દૂર કરો.( ઊંડા ખેડ અને પાનખેતો દૂર કરવાં)
- ખાતર: 120 kg નાઇટ્રોજન/હેક્ટર. 1/3 ભાગ વાવેતરે, 1/3 25 દિવસે, અને 1/3 45 દિવસે આપો.
- આધુનિક પદ્ધતિ: ડ્રિપ ઇરિગેશન અને ડ્રોન દ્વારા ફળદ્રુપીકરણ.
3. ઉનાળુ મગફળી (groundnu) ની ખેતી
- વાવેતર સમય: જાન્યુઆરી-ફેબ્રુઆરી (ઠંડી ઓછી થતાંવારા)
- જમીન: મધ્યમ કાળી, ગોરાડુ અને રેતાળ જમીન.
- જાતો: GG-31, TAG-24, TG-37A (મોટા દાણા અને રોગ પ્રતિરોધક)
- બીજ દર: 120-130 kg/હેક્ટર
- રોગ નિયંત્રણ: થાયરમ દવાથી બીજ ઉપચાર. પાનના સુકારા સામે મેન્કોઝેબ છંટકાવ.
4. ઉનાળુ તલ (sesame) ની ખેતી
- જાતો: ગુજરાત તલ-2, ગુજરાત તલ-3 (સફેદ દાણા)
- વાવેતર: 45 cm × 10 cm અંતરે. બીજ દર: 2.5 kg/હેક્ટર.
- ખાતર: 25 kg નાઇટ્રોજન + 50 kg ફોસ્ફરસ.
- મહત્વની સૂચના: 250-350 mm પાણીની જરૂરિયાત, ખાસ કરીને ફૂલ અને ફળ આવવા સમયે. ફેબ્રુઆરીમાં આસપાસ જમીન સમતળ કરી, ડ્રિપ ઇરિગેશનનો ઉપયોગ કરો.
5. ઉનાળુ મગ (Green Gram) ની ખેતી
- જાતો: ગુજરાત મગ-5, GM-6 (પીળા પાંદડા સામે પ્રતિરોધક)
- વાવેતર: 15 ફેબ્રુઆરી થી 10 માર્ચ. બીજ દર: 15-20 kg/હેક્ટર.
- ખાતર વ્યવસ્થાપન: 20 કિ.ગ્રા. નાઈટ્રોજન + 40 કિ.ગ્રા. ફોસ્ફરસ/હેક્ટર.
- પિયત: 3-4 પિયત 15-17 દિવસના અંતરે.
- રોગ નિયંત્રણ: ઇમીડાક્લોપ્રીડથી બીજ ઉપચાર. થ્રિપ્સ સામે એસીટામિપ્રીડ છંટકાવ.
6. ઘાસચારાના (fodder) પાકો
જુવાર (સોર્ઘમ)
- જાતો: સી-10-R, પાયોનિયર હાઇબ્રિડ (બહુ-કાપણી યોગ્ય)
- ખાતર: 80 kg નાઇટ્રોજન + 40 kg ફોસ્ફરસ.
- કાપણી: 50-60 દિવસે પ્રથમ કાપણી, પછી 45 દિવસે બીજી.
મકાઈ (ચારા માટે)
- જાતો: ગાંગા-5, આફ્રિકન ટોલ
- ઉત્પાદન: 500-600 ક્વિન્ટલ લીલો ચારો/હેક્ટર.
ખેતી કરતા પહેલાં આટલું ધ્યાનમાં લો
- બીજ પસંદગી: ગુણવત્તાયુક્ત અને પ્રમાણિત બીજ જ ખરીદો.
- જૈવિક ખાતર: કમ્પોસ્ટ/ગોબર ખાતરનો ઉપયોગ વધારો. પરંપરાગત રાસાયણિક ખાતરોની જગ્યાએ નેનો ખાતર અને બાયોફર્ટિલાઇઝર્સનો ઉપયોગ કરવો.
- જલસંચય: ડ્રિપ અને સ્પ્રિંકલર પદ્ધતિથી પાણીની બચત.
- ડ્રોન ટેક્નોલોજી: રોગ-જીવાત નિયંત્રણમાં આધુનિક પદ્ધતિ.
ઉનાળુ ખેતી ના અન્ય પાકો
| શાકભાજી | ભીંડો, કાકડી, તરબૂચ, સક્કરટેટી, કારેલા, દૂધી, કોળું, ચોળી, તુરીયા, ટામેટાં, રીંગણ, મરચાં, ડુંગળી, લીંબુ |
| ધાન્ય પાકો | બાજરી, મકાઈ, ડાંગર |
| કઠોળ પાકો | મગ, અડદ,ગવાર (ગુવાર), ચોળા |
| તેલીબીયા પાકો | તલ, સૂર્યમુખી, મગફળી |
| ફળો | દાડમ, કેરી, તરબૂચ ,સક્કરટેટી, દ્રાક્ષ, ટેટી, ચીકુ, જામફળ |
જાયદ પાકોની યાદી (Zaid Crops List)
- શાકભાજી (Vegetables):
- ભીંડા (Okra/Bhindi)
- રીંગણ (Brinjal)
- ટામેટા (Tomato)
- કોબીજ (Cabbage)
- ફુલાવર (Cauliflower) – સામાન્ય રીતે શિયાળુ પાક, પરંતુ ઠંડા પ્રદેશોમાં સિંચાઈથી ઉનાળામાં લઈ શકાય છે.
- દૂધી (Bottle Gourd)
- તુરિયા (Ridge Gourd)
- કારેલા (Bitter Gourd)
- પાલક (Spinach)
- કાકડી (Cucumber)
- ખીરા (Cucumber)
- ફળો (Fruits):
- તરબૂચ (Watermelon)
- ખરબૂજ (Muskmelon)
- દાળો (Pulses):
- મગ (Green Gram)
- ઉડદ (Black Gram)
- અન્ય:
- બટાટા (Potato) – સામાન્ય રીતે રવિ પાક, પરંતુ ઉનાળામાં સિંચાઈવાળા વિસ્તારોમાં લઈ શકાય છે.
જાયદ પાકોની ખાસિયતો:
- માર્કેટ ડિમાન્ડ: ઉનાળામાં(Summer Crop) શાકભાજી અને ફળોની માંગ વધુ હોવાથી ખેડૂતોને ભાવ સારો મળે છે.
- ટૂંકો સમયગાળો: આ પાકો 60-90 દિવસમાં તૈયાર થાય છે, જેથી ખેડૂતો રવિ/ખરીફ પહેલાં વધુ આવક મેળવી શકે છે.
- સિંચાઈની જરૂરિયાત: ગુજરાતમાં ઉનાળો શુષ્ક હોવાથી ડ્રિપ ઇરિગેશન અથવા છાંયડાછત્રી (Shade Net) જેવી ટેકનિકનો ઉપયોગ થાય છે.
Summer Crop Tips (જાયદ પાક):-માર્ચ મહિનામાં સમયસર વાવેતર, સંયોજિત ખાતર અને સુનિયોજિત સિંચાઈથી ઉત્પાદનમાં વધારો થઈ શકે છે. ગુજરાત સરકારની સબસિડી યોજનાઓ (જેવી કે પ્રવાહી યુરિયા અને બીજ સહાય) નો લાભ લેવો ન ભૂલો. ખેતીમાં વિજ્ઞાન અને અનુભવનું સંતુલન જ ખેડૂતો સફળતાની ચાવી છે
Important Link
agriculture department, Gujarat